Ovarian Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS)

OHSS tüp bebek ve infertilite (aşılama) tedavisinde iatrojenik yani ilaç kullanımı ile oluşan en ciddi komplikasyondur. Kulanılan ilaçlar nedeniyle yumurtalıklarda aşırı büyüme ve damar dışına sıvı çıkışı olur. OHSS de ki şikâyet ve bulgular ilaç kullanmaya başladıktan yaklaşık 10 gün sonra görülmeye başlar. OHSS hafif ya da şiddetli olabilir.

Hafif ve Orta Şiddetli OHSS de görülen bulgular:

• Bulantı kusma
• Hafif ve orta derecede karın ağrısı
• İshal
• Karında şişkinlik ve karın çevresi genişliğinde artış
• Yumurtalık bölgesinde hassasiyet
• Hızlı kilo alımı (3 kg ve daha fazla)

Şiddetli OHSS de görülen bulgular:

• Hızlı kilo alımı 5-10 gün içinde 15-20 kg
• Şiddetli karın ağrısı
• Şiddetli bulantı kusma
• İdrar çıkışında azalma
• Nefes darlığı
• İleri derece karın şişliği ve gerginliği

Ovarian Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS) Nedeni: Kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte yüksek miktardaki hCG hormonu damar içinden vücut boşluklarına sıvı kaçışına neden olmakta. Bu sıvı yumurtalıkların ve karının şişmesine neden olmakta. Tedavi sırasında yumurta olgunlaşması için yüksek miktarda kullanılan hCG hormonu (çatlatma iğnesi) kullanımından yaklaşık 1 hafta sonra OHSS başlar. Eğer tedavi sırsında hamilelik olursa OHSS daha kötüye gider. İğne ile tedavilerde haplara göre çok daha fazla oranda OHSS görülür.

OHSS Risk Faktörleri:

• PCO (polikistik over sendromu)
• Çok sayıda folikül olması (multikistik over)
• 30 yaş altı
• Düşük ağırlık
• E2 seviyesinin yüksek olması ve hızlı artması
• Daha önceden OHSS geçirilmiş olması Hiç risk faktörü olmayan kadınlarda da OHSS gelişme ihtimali vardır.

OHSS Komplikasyonları: Ovülasyon indüksiyonu tedavisi yapılan kadınların yaklaşık 1-2 sinde OHSS görülür. Şiddetli OHSS çok ciddi olup ölüm ile sonuçlanabilir. Komplikasyonlar:

• Asit (Karında ve bazen göğüste)
• Hemokonsantrasyon, kanda pıhtılaşma özellikle bacak damarlarında
• Hipovolemi
• Elektrolit dengesizliği (Sodyum, potasyum ve diğerleri)
• Böbrek yetmezliği
• Over torsiyonu
• Over kistlerinin yırtılması sonucu ciddi kanama
• Solunum problemleri
• Gebelik kayıpları veya tedavi amaçlı gebelik sonlandırılması
• Ölüm nadiren

OHSS den Korunma: OHSS gelişme ihtimalini azaltmak için ilaçların dozları kişiye göre ayarlanmalı. Ultrason ile folikül sayısı ve büyüklüğü iyi takip edilmeli ve hormon seviyesi kontrol edilmeli. OHSS yi engellemek için:

• İlaçların dozları ayarlanmalı ve değiştirilmeli: Ovülasyon indüksiyonunda kullanılan ilaçlar mümkün olan en alt seviyede olmalı. PCO lu hastalarda metformin kullanımı riski azaltabilir.
• Doz atlama (coasting): Çok fazla büyüyen folikül varsa ve E2 seviyesi çok yükselmişse hCG verilmeden önce birkaç gün iğnelere ara verilebilir.
• hCG den kaçınma: Matürasyon yani olgunlaşma (çatlatma) için hCG yerine GnRH agonisti (leuprolide gibi) kullanılabilir.
• Embryo Dondurma: OHSS den kaçınmanın en iyi yolu. Tüp bebek tedavisi yapılırken bütün foliküller (matür ve immatür) overlerden uzaklaştırılır. Matür foliküler döllenip oluşan sağlıklı embryolar gruplar halinde dondurulur ve overler normal hale geldikten sonra transfer işlemi yapılır.

OHSS de Tedavi: Bütün yapılan gayretler rağmen OHSS gelişmiş ise yakın takip ile tedavi yapılmalı. Albumin: Damar dışına kaçan sıvının tekrar damar içine dönmesi için damar içi onkotik basıncını arttırır. Cabargolin (dostinex) erken dönemde damar geçirgenliğini azaltır. Heparin damar içi trombozu önlemek için başlanır. Hastaneye yatış yapılıp sıvı elektrolit dengesi sağlanır. İleri derecede şişkinlik ve buna bağlı nefes darlığı geliştiği durumlarda bir miktar asit sıvısı alınarak hastanın rahatlaması sağlanır.