Tüp Bebek

Tüp bebek tedavisi başladığından bu yana doğal yollarla çocuk sahibi olamayan birçok çiftimize yardımcı olmuştur. Gelişen teknoloji ile daha fazla çiftimizde çocuk sahibi olma imkânına kavuşacak.

Tüp bebekten önce infertilitenin tarifini yapalım. Bir yıl boyunca düzenli ilişki (ortalama haftada 2-3) olmasına rağmen çocuk sahibi olamayan çiftlere infertil denir. Günümüzde yaklaşık her 10 çiftten biri bu sorunla karşı karşıyadır.

Tüp bebek klasik yolla hamile kalamayan kadınlara uygulanan bir tedavi şekli. Erkekten sperm, kadından yumurta hücreleri alınıp laboratuar ortamında birleştirilmesiyle oluşan embriyoların rahim içine nakli ile sağlanır. Laboratuar koşullarındaki döllenme ya kendiliğinden (ivf; in vitro fertilizasyon) ya da tek yumurta içine tek spermin verilmesi (icsi; mikroenjeksiyon) ile olur. Erkekten ejakülasyon ile sperm elde edilemezse testis biyopsisi ile (tesa) sperm bulunabilir.

Tüp bebek yapılacak çiftlerimiz de sorun nedir? İnfertilitenin sebebi hem kadın hem de erkek olabilir. Kadına bağlı nedenler rahim ağzı ve rahimde yapısal bozukluk, tüplerde tıkanıklık, herhangi bir nedenden dolayı ovulasyon yani yumurtlamada sorun olması. Erkeğe bağlı neden yeteri kadar sperm olmaması ya da spermin anormal olması. Bunları dışında erkek ve kadında herhangi bir sorun tespit edilememesine rağmen çiftler infertil olabiliyor. Biz buna açıklanamayan infertilite diyoruz.

Normal olarak bir kadın her ay bir tane yumurta oluşturur. Bu dönem beklenen adet tarihinden 14 gün önceki gündür. Yumurtanın ömrü 1, spermlerin ise 3-4 gündür. Bir adet periyodunda ovulasyondan önceki 3-4 gün ya da ovulasyon günü ilişki olursa gebe olma ihtimali olur. Bu zaman dışında gebelik olmaz.

Tüp bebek tedavisinde bir tane yumurta bizim için yeterli olmaz. Kaliteli embriyo elde etmek için birden fazla yumurtaya ihtiyacımız olur. Fazla sayıdaki yumurta için ovulasyon indüksiyonu yapılır.

Ovulasyon indüksiyonu kadının over rezervi ve hormonal durumu değerlendirilerek hormonların baskılanması ile (uzun dönem) ya da âdetin 2.- 3. günü (kısa dönem) protokolü ile yapılır. Ovülasyon indüksiyonu için uzun dönem protokolünde doğum kontrol hapının 17.-20. günleri burundan sprey ya da koldan iğne yapıldıktan sonra ilk adet kanaması olunca tetkikler ve tedavi başlar. Ovülasyon indüksiyonu ilaçları kullanılırken hasta sıkı bir şekilde takip edilir. Kanda estradiol (E2), progesteron ve LH hormonlarına bakılır ve ultrason takibi yapılır. Yaklaşık 8–10 gün içinde foliküller 17 mm yi (en az 3 adet)  bulunca takip biter. Sonrasında yumurtaların çatlaması için yapılan iğneden 32–37 saat sonra yumurtalar toplanır. 2–5 gün içinde embriyoların durumuna göre transfer yapılır.

Embriyo transferi eskiden gebelik şansını arttırmak için çok fazla embriyo ile yapılmaktaydı. Ancak ikiz, üçüz ve daha fazla sayıdaki çoğul gebeliklerde gebelik riskleri ve erken doğuma bağlı bebekteki risklerin fazla olması nedeniyle tek embriyo transferi ve gebelik ihtimali az olan kadınlarda çift embriyo transferi yapıyoruz. Eğer ovülasyon indüksiyonu sonucunda çok sayıda sağlıklı embriyo elde edilmişse transfer etmediğimiz embriyoları dondurma imkânımız var. Eğer gebelik elde edemezsek bir sonraki denememizde ovülasyon indüksiyonu yapmadan tüp bebek deneyebiliriz. Böylece hem ovülasyon indüksiyonunun risklerini azaltmış oluruz hem de tüp bebek maliyetini azaltmış oluruz.

Tüp bebeğin riskleri kanama, enfeksiyon, over torsiyonu, çoğul gebelik, dış gebelik ve yumurtalıkların fazla uyarılmasına bağlı OHSS (ovarian hiperstimülasyonu) gelişmesi olarak sıralayabiliriz. OHSS de yumurtalıklarda aşırı büyüme, damar içindeki sıvının damar dışına çıkması ve vücut boşluklarında sıvı birikmesi olur. OHSS nin ileri derecesinde hayati tehlike bile olabilir. Bunun için ovülasyon indüksiyonunun kontrollü yapılması şart.

Tüp bebekte başarı oranı hastanın yaşı ve infertilite problemine göre değişmekle birlikte %40 oranında. Bu oran çocuk sahibi olma oranı. Tüp bebek sonucunda hamile kalma oranı daha yüksek olsa bile tüp bebekte de normal gebelikte olduğu gibi gebelik boyunca kayıp olabilmekte. Tüp bebek denemelerinde ilk seferde hamile kalamayan çiftler ümidini kaybetmemeli. En fazla gebelik oranı ilk üç denemede olmakla birlikte 6 kez ıvf denenebilir. 6. denemeden sonraki denemelerde çocuk sahibi olan çiftler olmasına rağmen şansın oldukça az olduğunu bilmek gerekir.

Op. Dr. İrfan TARHAN
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı