Hamilelikte Stres

Hamilelik vücutta bir çok değişikliğin olduğu bir dönemdir. Hamilelik ve sonrası duygular, vücut şekli, yaşam tarzı ve ailesel davranışlar gibi birçok değişikliğe sebep olmaktadır. Hamilelikte stres oluşması normal bir durum olmasına rağmen aşırı stres gebeye çok rahatsızlık veren bir durumdur.

Hamilelikte stres şiddetli, orta ve hafif olabilir. Hafif stres bile gebelik ve sonrasında çocukların fizyolojik ve davranışsal (psikolojik) gelişimlerinde farklılıklar oluşturabilir.

Çok ve uzun süreli stres gestasyonel hipertansiyon, kalp hastalığı, prematür doğum, düşük doğum ağırlığı gibi sağlık problemlerine yol açar.

Hamilelikte Stres Nedenleri

Hamilelikte stresin nedenleri her kadında farklı olmasına rağmen sık olan sebepler vardır. Bunlar:

• Bulantı, kusma, kabızlık, halsizlik, yorgunluk, sırt ağrısı gibi rahatsızlıklarla başa çıkamamak
• Gebelik testlerinin yaptırılması
• Daha önceki gebeliklerde olumsuz sorunların yaşanması ve gebelik kayıpları
• Değişen gebelik hormonlarının ruh halini değiştirmesi
• Doğum ve bebek bakım kaygıları
• Gebeliğin ve bebeğin iş koşullarına etkisi
• Zor hayat koşullarının beklenmedik bir hamilelikle daha zor hale gelmesi

Hamileliğe Etkisi Olan Stres Türleri

Hamilelik olmadan da stres oldukça fazla sağlık sorunları oluşturan bir durumdur.  İşteki sorunlar, trafik gibi süregelen stresin gebeliğe özel bir etkisi olmaz. Ancak gebelikte sorun oluşturma ihtimali olan birçok stres nedeni vardır. Bunlar:

• Olumsuz hayat koşulları: boşanma, ciddi hastalık, ailede birisinin ölümü, iş kaybı,
• Ciddi olaylar: deprem, salgın hastalık, savaş, terör olayları
• Uzun süreli stres: Mali sorunlar, taciz, kronik hastalık, depresyon
• Irkçılığa maruz kalma
• Gebeliğe bağlı stres: düşük, sakat çocuk, erken doğum gibi olumsuz durumların olacağı kaygısı

Stresin Hamileliğe Etki Mekanizması

Stresin hamilelikteki etkisi net olarak bilinmemektedir. Bazı stres hormonları gebelikte komplikasyonlara neden olabilir. Ciddi ve uzun süreli stres immün sistemi etkileyebilir. Bunun sonucunda rahim içinde enfeksiyon olma ihtimali ve buna bağlı olarak erken doğum riski artar.

Strese reaksiyon olarak sigara kullanımı artabilir, depresyon ve anksiyete nedeniyle ilaç kullanımı başlayabilir ve bu durumlar bebek gelişimini kötü etkiler.

Hamilelikteki yüksek derecede stres bebeğin ileriki hayatında dikkat eksikliğine ve beyin ile immün sistem gelişiminde olumsuz etkisi olabilir.

Şekil 1: Stresin insan gelişimi ve sağlığı için direk ve dolaylı etkisi

Annenin Hamilelikte Strese Cevabı

Hamilelikte endokrin, sinir ve immün sistem anne ve bebeğin gelişimi için değişikliklere uğrar. Hamilelikte oluşan stres bu dengenin bozulmasına neden olabilir.

Şekil 2: İmmün ve endokrin sistemin gebeliğe desteği. HPA hipotalamus-pitüiter-adrenal CRH kortikotropin releasing hormon.

Gebelikte ruh hali değişiklikleri sık görülmesine rağmen  % 8-13 arası kadında anksiyete ve depresyon gelişmekte.

Stresin Hamilelik ve Doğuma Etkisi

Hamilelikte stres indirek olarak sağlıklı bebek gelişimini etkiler. Erken dönemde gelişen şiddetli stres sonucunda kalp, sinir sistemi anomalilerinde ve yarık damak dudak olgularında artışlar görülmüştür. Aynı şekilde şiddetli streste anne adayında artış tespit edilen tespit edilen bulgular:

• Erken doğum riski artışı
• Erken doğum
• Düşük doğum ağırlıklı bebek
• Preeklampsi
• Gestasyonel diyabet

Hamilelikteki Stresin Bebeğe Uzun Dönem Etkileri

Hamilelikte oluşan stres doğum sonrasında fizyolojik, immünolojik ve davranışsal durumlarını etkilemektedir. Bebek ve çocuklarda anne adayındaki strese bağlı görülebilecek durumlar:

• Bağlanma zorlukları
• Strese aşırı cevap
• Astım
• Alerji
• Huysuzluk
• Davranışsal bozukluklar

Hamilelikte Stres Nasıl Azaltılır?

Hamilelikte stresin azaltılma yolları:

• Stres olan durum mutlaka eş, arkadaş ya da doktor ile paylaşılmalı
• Gebelikteki oluşan durumun geçici olduğu ve doğum sonrasında fiziksel özelliklerin tekrar düzeleceği bilinmeli
• Sağlıklı yiyecekler yenilmeli, düzenli eksersiz yapılmalı ve uyunmalı
• Müzik dinlemeli
• Arkadaşlar ve aile ile daha fazla zaman geçirilmeli
• Güvendiğiniz kişilerden basit şeyler için bile olsa destek istenmeli
• Sizi rahatlatan müzik, resim, spor gibi aktivitelere daha fazla zaman ayırın
• Depresyona girdiğinizi düşünüyorsanız tedavi için doktorunuzdan yardım isteyin
• Sevdiğiniz işlerle ve hobilerle uğraşın
• Size yardım etmek isteyenlerin yardımlarını geri çevirmeyin