Genital enfeksiyonlar, kötü koku, yanma, kaşıntı

Vajinal enfeksiyon bakteriler, mantarlar, parazitler ve virüsler gibi bazı mikroorganizmalar tarafından vajenin içinde ve etrafında (vulva) gelişen enfeksiyonlardır. Bu mikroorganizmalar lacatbasillus gibi normalde sağlıklı vajende olması gereken mikroorganizmalarla bereber çok az miktarda olabilir. Ancak vajinal duş, antibiyotik, tampon kullanımı ve gebelik gibi çeşitli etkiler nedeniyle yararlı mikroorganizmaların azalması ile enfeksiyon yapan şeyler çoğalabilir.  Böylece vajinal enfeksiyon ve sonucunda kötü koku, yanma, kaşıntı gibi şikayetler başlar. Bazen de yanma kaşıntı gibi şikayetler enfeksiyon nedeniyle olmayıp alerji ve tahriş nedeniyle de olabilir.

Diğer vajinal enfeksiyonlar cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar olup korunmasız ve çoklu ilişkilerde sık rastlanır.

Genital bölgede oluşan enfeksiyonlarda şikayet ve bulgular

Enfeksiyonun cinsine göre oluşan şikayetler:

• Vajinadan normalin dışında bir akıntı; kalın, beyaz, peynirimsi, ince, gri, yeşilimsi, sarı-yeşil, kötü kokulu, kokusuz
• Vajen içinde veya vulvada kaşıntı ve rahatsızlık hissi
• Ödem ve kızarıklık
• İlişkide ağrı ve/veya yanma
• İdrar yaparken ağrı ve/veya yanma
• Kasık ağrısı
• İlişki sonrası kanama
• Vulva vajende siğiller, yaralar

Bu şikayetlerden biri ya da birkaçı aynı anda olabilir. Herhangi bir enfeksiyon olmadan da kaşıntı olabilir. Normal sağlıklı vajenden de salgı gelir. Bu salgı ovulasyon veya kanama öncesi gibi adet dönemi boyunca, gebelikte doğum kontrol hapı kullanma gibi farklı durumlarda farklılık gösterir. Ancak sebebi açıklanamayan anormal akıntı enfeksiyon belirtisi olarak kabul edilmelidir.

Genital bölgede kötü koku, kaşıntı, yanma gibi şikayet oluşturan enfeksiyonlarda tanı

Bazen enfeksiyonun tanısı şikayet ve bulguların iyi tarif edilmesi ile konulabilir. Genital muayene ve şikayetler ile kötü koku, kaşıntı ve yanma nedeni olan enfeksiyonun büyük ölçüde tanısı konur. Çok nadiren tetkik ve biyopsiye ihtiyaç duyulur.

Şikayetler dinlendikten sonra öncelikle vulva bölgesi muayene edilir. Bu bölgedeki, kızarıklık, akıntı, renk değişikliği, yara ve diğer anormallikler gözlendikten sonra spekulum ile vajen içi ve rahim ağzı incelenir. Tanıda şüphe varsa smear ve akıntıdan mikroskobik inceleme için örnek alınır.

Ayrıca gebelik şüphesi ve idrar ile ilgili şikayet varsa bunlarla ilgili testler de istenir.

Vajinal enfeksiyon tipleri

Sık görülen vajinal enfeksiyonlara bakacak olursak:

• Bakteriyel vajinozis: Normalde vajen florasında olan bakterilerin çok fazla üremesi ile oluşan bir enfeksiyondur. En sık görülen vajinal enfeksiyondur. Çoğunlukla bulgu vermez ve şikayet oluşturmaz. Şikayet olanlarda ince gri beyaz, bozuk balık kokulu akıntı olur. Genellikle kaşıntı, ağrı ve rahatsızlık hissi vermez. Cinsel yolla bulaşan bir hastalık olmasada cinsel olarak aktif olanlarda daha fazla görülür. Sigara, vajinal deodarant kullanımı ve spiral enfeksiyon riskini arttırabilir.
• Kandidiazis: Normalde vajen florasında bulunan kandidaların fazla miktarda çoğalmasıyla olan bir hastalık. Kalın beyaz krem şeklinde peynir kesiği gibi akıntı, kaşıntı ve kızarıklık yapabilir. İlişki ve idrar yaparken ağrı olabilir. Enfeksiyon nedeniyle antibiyotik kullanma, diyabet, gebelik, stres gibi vajendeki laktobasillerin miktarını azaltan durumlarda mantar enfeksiyonu artar.
• Klamidya: Cinsel yolla bulaşan en sık enfeksiyondur. Bakteriyel bir enfeksiyon olup belirgin bir bulgusu yoktur. Normalden daha fazla akıntıya neden olabilir. Bazen ilişki sonrası kanama görülebilir.
• Gonere: Cinsel yolla bulaşan başka bir hastalık. Klamidya ile birlikte sık görülür.
• Trikomonoziasiz: Cinsel yolla bulaşan paraziter bir enfeksiyon. Enfeksiyon olanların yaklaşık yarısında herhangi bir semptom olmaz. Sarı beyaz, kötü kokulu, köpüklü akıntı olur. Vulvada hafif ağrı ve kızarıklık olabilir. Eş tedavisi gerekir.
• Viral vajinitler: Uçuk (herpes), kondilom (HPV) çoğunlukla cinsel yolla bulaşan hastalıklardır. Genital herpeste eğer bulgu olursa genital bölgede ağrılı, kızarık kabarcık lezyonlar şeklinde olur. Ayrıca başağrısı ve ateş de olabilir. Herpes enfeksiyonu bir kez olduktan sonra iyileşme olsa bile tamamen vücuttan atılmaz. Zaman zaman şikayetler tekrarlayabilir. Kondilom vulva, vajen, serviks, anüs ve ağızda görülebilir. Bazen kendiliğinden kaybolsada çoğu zaman krioterapi, koter, ameliyat ve ilaç tedavisi gerekebilir.
• Enfeksiyon nedeniyle olmayan vajinitler: Enfeksiyon olmadan da vajinal sprey ve duş, spermisidler, antibiyotikler ve başka nedenlere bağlı alerjik reksiyon sonucunda vajinit olabilir.
• Atrofik vajinit: Menopoz döneminde hormon seviyesinin azalmasına bağlı gelişen bir vajinittir. Hormon eksikliği atrofiye neden olur ve buna bağlı kaşıntı, vajinal kuruluk, kızarıklık, ilişkide ve idrar yapmada ağrı gibi şikayetler oluşur.

Vajinal enfeksiyon tanısı

Vajinitin tıbbi hikaye ve muayene ile çok büyük olasılıkla tanısı konur. Şüpheli durumlarda akıntının mikroskobik incelemesi ve nadiren de kan testi ve biyopsi kesin tanı konulmasında yardımcı olur.

Vajinal enfeksiyon tedavisi

Vajinitin tedavisinde başarılı olabilmek için doğru tanı koymak önemlidir. Farklı enfeksiyonlarda şikayet ve bulgular benzerlik gösterdiği için tanı koymak zor olabilir.

Tedavide bütün vajinitler yönelik değil kesin tanısı konan vajinite göre planlama yapılmalı. Eksik ve yanlış tedavi vajinitin kronik hale gelmesine ve sonrasında tedavinin zor olmasına neden olur.

Enfeksiyon nedeniyle olmayan vajinitler iyi değerlendirilip tedavisi yapılmalı. Hormonal değişiklik nedeniyle olan enfeksiyona antibiyotik vermek durumu daha da ağırlaştırır.

Vajinal enfeksiyondan korunma

Vajinal enfeksiyondan korunmak için öncelikli olarak yapılması gerekenleri sıralarsak:

• Dar ve nemli tutan kıyafetler kullanmamak; nemli ortamlarda mantar enfeksiyonunda artış olur.
• Islak kıyafetlerle uzun süre kalmamak
• Laktobasillusların çoğalması için yoğurt yemek ve probiyotik kullanmak
• Vajeni temizlemek için ağır kokulu sabun ve deodarant kullanmak
• Vajinal duş vajen PH’ını arttırdığı için kesinlikle yapılmamalı
• Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek için prezervatif kullanmak
• Atrofik vajinit için hormon tedavisi almak
• Düzenli muayene olarak hastalıklar kronik hal almadan erken dönemde tedavi olmak

Vajinal enfeksiyon ile ilgili sık sorulan sorular

Vajinal enfeksiyondan ne kadar sürede kurtulabilirim?

Tedavi süresi vajinitin nedenine bağlı. Yaklaşık olarak kandida 3 gün, trikomonas gibi antibiyotik tedavisi alınırsa 7 gün, genital herpes 21 gün, kondilom birkaç ay sürebilir.

Yoğurt vajinal enfeksiyon tedavisinde kullanılabilir mi?

Yoğurt ve prebiyotikler vajendeki yararlı mikroorganizma olan laktobasilusların çoğalmasına yardımcı olduğu için mantar enfeksiyonlarını azaltabilir. Ancak kesin çözüm değildir.

Vajinal duş yapmak sağlıklı mı?

Kesinlikle hayır. Vajinal duş vajen PH’ını arttırdığı için laktobasilusların azalmasına bunun sonucunda enfeksiyon artmasına neden olur.

Vajinal akıntı normal mi?

Adetin farklı dönemle farklılık göstererek bir miktar akıntının olması normal. Normal akıntı hafif bulanık, iritasyon yapmayan, çok az kokusu olan, sulu kıvamda bir akıntıdır. Ovulasyon zamanı ve adete yakın dönemde akıntıda değişiklikler olabilir.

Vajinit bulaşıcı mı?

Cinsel yolla bulaşan HPV, HSV, trikomonas bulaşıcıdır. Bakteriyel vajinozis, kandidiazis, atrofik vajinit ise bulaşıcı değildir.

Tedavi olmadan vajinit kaybolabilir mi?

Vajinit olduktan sonra kendiliğinden geçmesini beklemek çok yanlış. Uzun süre beklenirse tedavisi oldukça zorlaşır.

Vajinal kandida da risk faktörleri nelerdir?

• Antibiyotik tedavisi
• Kontrol edilemeyen diyabet
• Gebelik
• Yüksek doz estrojen içeren doğum kontrol hapları
• İmmün sistemi etkileyen hastalıklar (HIV, organ nakli gibi)
• Tiroid ve endokrin bozukluklar
• Kortikosteroid kullanımı
• Vajinal duş

Sağlıklı vajen için 8 kural

Bütün kadınların vajen sağlığına dikkat etmeleri gerekir. Vajinit tedavisi sağlıklı vajen elde etmekten daha zor ve zahmetlidir. Yaşa bağımlı olmakla beraber vajen asidik bir ortamdır.  İçinde barındırdığı yararlı mikroorganizmalar enfeksiyon yapan mikroorganizmaların çoğalmasına engel olur. Sağlıklı vajen için dikkat edilmesi gereken kurallar:

1. Vajinal duş yapmayarak vajen PH’ını korumak: Normal vajen PH’ı 3,5-4,5 arasıdır. Vajinal duş yapılırsa PH asidik olmaktan çıkıp 7 ve üzerine çıkarak bazik olabilir. PH yükselince laktabasiluslar azalır enfeksiyon ihtimali artar.
2. Vajen sağlığı için sağlıklı beslenme: Dengeli beslenme, yeteri kadar sıvı tüketme vajen sağlığı için olumlu bir adımdır. Yoğurt kandida olmasını engelleyebilir.
3. Güvenli seks:  Tek eşlilik, prezervatif kullanımı cinsel yolla bulaşan hastalıkların olmasını engelleyecektir.
4. Düzenli genital muayene: Hiçbir şikayet olmasada senede bir genital muayene ve pap smear testi yapmak olabilecek sorunların erken tespiti ve tedavisi için önemli.
5. Tedaviye erken başlamak: Kandida, bakteriyel vajinozis ve trikomonas en sık vajinitlerdir. Gecikmek ya da kendiliğinden geçmesini beklemek sorunun daha da kötüleşmesine sebep olur.  Tedavi olmayınca vajen florası daha kötü olacaktır. Böylece diğer enfeksiyonlar da daha hızlı gelişecektir.
6. İlişkide ihtiyaç olursa yeterli kayganlaştırıcı kullanılmalı: Eğer ilişkide vajen ve vulva yeteri kadar ıslanamıyorsa mutlaka kayganlaştırıcı kullanımalı. Ancak bu kayganlaştırıcılar petrol ürünü değil doğal kayganlaştırıcılar olmalı.
7. Kıyafet seçimi: Terleten fazla nem olmasını sağlayan kıyafetlerden uzak durulmalı. Pamuklu ve beyaz iç çamaşırlar tercih edilmeli.
8. İyi hijyen koşulları: Sağlıklı vajen için temizliğe dikkat edilip iyi hijyen koşulları sağlanmalı. İç çamaşırları yüksek derecede yıkanıp ütülenmeli, deodorant kullanmamalı, tuvalet temizliğine dikkat edilmeli.