Menopoz

Menopoz, 12 ay boyunca adet kanamasının olmaması demektir. Yumurtalıklardan üretilen östrojen ve progesteron hormonlarının üretilememesi sonucunda sıcak basması, vajinal kuruluk gibi şikayetlerin ortaya çıkması ile kendini gösterir.

Menopoz doğal bir süreç olup çoğunlukla 40- 50 yaşları arasında olur. Bazen nedeni olmadan ya da cerrahi veya kemoterapi gibi tedaviler sonucunda erken olabilir.

Adet düzensizliği ve şikayetlerin başladığı dönemden itibaren 12 aylık adet görmeden geçen döneme perimenopoz denir.

Menopozda bulgu ve şikayetler nelerdir?

Perimenopoz döneminde herkeste farklı süre ve şiddette olan açan birçok bulgu ve şikayet görülür. Bu şikayetler günlük hayatı oldukça fazla olumsuz etkiler. Perimenopoz döneminde çoğunlukla ilk görülen bulgu adet gecikmeleridir.  Bulgu ve şikayetler:

• Düzensiz kanama periyotları
• Vajinal kuruluk
• Sıcak basmaları
• Üşüme
• Gece terlemeleri
• Uyku problemleri
• Ruhsal değişkenlik durumları
• Kilo alma ve metabolizmada yavaşlama
• Ciltte kuruluk
• Saçlarda incelme
• Göğüs dolgunluğunun kaybolması

Bu şikayetler her kadında farklılık gösterir. Bazıları hiç görülmeyebilir, bazıları ise çok fazla olabilir. Adet atlamaları olup tekrar düzene girip sonra tekrar uzun adet görülmeyen dönemler olabilir.

Menopoz nedenleri?

• Doğal Neden: 30’lu yaşlardan itibaren yumurtalıklarda azalan folikül nedeniyle östrojen ve progesteron üretimi azalmaya başlar.  40’lı yaşlarda adetler değişmeye başlar; daha kısa ya da uzun, daha fazla, ya da az olabilir. Doğurganlık azalır. Yumurta rezervi bittikten sonra yeni bir adet görülmez ve menopoza girilmiş olur.
• Cerrahi (Yumurtalıkların alınması): Yumurtalıklar herhangi bir nedenden dolayı alınırsa (ooferektomi) östrojen ve progesteron üretimi olmayacağı için adet olmayacaktır. Ameliyat sonrası hemen menopoza girilir. Şikayet ve menopoz belirtileri daha şiddetli ortaya çıkar. Sadece rahim alındığında menopoza hemen girilmez.
• Kemoterapi veya Işın Tedavisi: Kanser tedavisi için yapılan kemoterapi ve ışın tedavisi yumurtalıkların faaliyetleri azalıp yada tamamen sona ereceği için menopoz bulguları ortaya çıkar.
• Prematür Over Yetmezliği: Yaklaşık kadınların % 1’inde görülür. Menopoz bulguları 40 yaşından önce ortaya çıkar. Yumurtalıklardan yeteri kadar östrojen ve progesteron hormon üretimi olmaz. Sebebi tam olarak bilinmemekte.

Menopoz komplikasyonları?

Menopoz sonrasında sağlığımız açısından riskli durumlar oluşur. Bunları gözden geçirirsek:

• Kalp ve Damar Hastalıkları: Östrojen seviyesi düşünce kardiyovasküler hastalık riskinde artış olur. Kalp hastalığı riski menopoz öncesi düşük iken menopoz sonrası erkeklerin oranına kadar yükselir. Sağlıklı beslenme, kilo almama ve egzersiz riski azaltmak için önemlidir.
• Osteoporoz: Kemiklerde erime ve zayıflık nedeniyle kırılma riski artar. Menopozun ilk birkaç yılında kemiklerde kemik kaybına bağlı densite azalır. Postmenopoz döneminde en fazla kırık omurlar, kalça ve bel bileğinde olur.
• İdrar Kaçırma: Vajen ve üretradaki dokularda elastik özellik kaybolur. Ani, idrar yapmak için şiddetli istek (urge inkontinans) ve öksürüp, ağırlık kaldırıp, gülünce idrar kaçırma  (stres inkontinans) gelişir. İdrar yolu enfeksiyonları daha sık olur. Kegel egzersizi ile vajen kaslarının güçlendirilmesi ve yüzeyel östrojen kremleri menopoza bağlı idrar kaçırmada fayda sağlar.
• Cinsel İşlev: Elastisitenin azalması, vajinal salgının azalmasına bağlı kuruluk ilişki sırasında ağrı ve lekelenme tarzında kanamalara neden olur. Ayrıca libidonun düşmesine bağlı cinsel isteksizlik olur. Vajen kayganlaştırıcılar tek başına işe yaramaz. Vajinal östrojen krem ve tableti tedavide yardımcı olur.
• Kilo Alımı: Metabolizmanın yavaşlaması nedeniyle menopoz ve sonrasında birçok kadın kilo alır. Egzersiz artmalı ve düzenli beslenmeye önem verilmeli.

Menopoz Tanısı

Şikayet ve bulgular menopoza girileceğinin neredeyse menopozun kesin tanısını koydurur. Adet gecikmeleri, sıcak basması ve diğer şikayetler başladığında tanı koymak için testler yapılır.

• FSH, LH ve E2: Östrojen seviyesi düşerken FSH ve LH seviyesi yükselir.
• TSH: Mutlaka TSH bakılmalı. Eğer tiroid hormonları (T3 ve T4)  düşerse menopozdaki şikayetlere benzer şikayet olur.

Menopoz Tedavisi

Menopozda standart bir tedavi yoktur. Tedavi şikayetlerin durumuna ve takip sırasında ortaya çıkan sorunlara göre ve kişinin başka sağlık sorunlarının olup olmamasına göre şekillenir. Tedavide:

• Hormon Replesman Tedavisi: Sıcak basmaları için en iyi tedavi östrojen kullanmaktır. Sağlık durumunuza göre mümkün olan en düşük doz östrojen en kısa süre boyunca kullanılır. Östrojenin uzun süre kullanımında uterus üzerinde ki yan etkilerini engellemek için mutlaka progestin eklenir. Östrojen ayrıca kemik erimesini geciktirir. Uzun dönem kullanımı bazı kalp damar hastalıkları ve meme kanserinde sorun oluştursa da bu sorunların artışı çok çok az oranda izlenmiştir. Hormon tedavisinin ne kadar ve hangi dozlarda olacağı size özel olup doktorunuzun ayarlaması gerekir. Östrojen kullanımını kar ve zarar hesabının iyi yapılması gerekir.
• Vajinal Östrojen: Vajinal kuruluğu önlemek için tablet ya da krem şeklinde kullanılabilir. İlişkide rahatlama ve idrar şikayetlerinde azalma olur
• Düşük doz Antidepresan: Bazı antidepresanlar özellikle SSRIs (selektif seretonin reuptake inhibitörleri) grubu sıcak basmalarını önler. Östrojen alamayan hastalarda veya antidepresan ihtiyacı olanlarda tercih edilir.
• Gabapentin (Gralise, Horizant, Neurontin): Gabapentin sara hastalığında kasılmaları önlemede kullanılır. Aynı zamanda sıcak basmalarına da iyi gelir.
• Klonidin: Yüksek tansiyon için kullanılır ve sıcak basmasına da fayda sağlar
• Osteoporoz Tedavisi:  Kemik erimesinin derecesine ve sağlık durumuna göre kalsiyum, D vitamini ve kemik yapımını arttırıcı ilaç tedavisi başlanır.

Menopozda Hayat Tarzı Değişikliği

Menopozdaki birçok şikayet ve bulgular geçici olup bunların etkisini azaltmak için kendimizin yapılabileceği şeyler var. Bunlar:

• Serinlik Sağlamak: Sıcak basması için ince kat kat giyinme, soğuk içecekler içme ve serin yere gitme şikayeti azaltır. Kahve, baharatlı sıcak yemekler, alkol, stres, sıcak hava ve oda gibi sıcak basmasını tetikleyen şeylerden kaçınmak gerekir.
• Vajinal Rahatsızlığın Azaltılması: Su bazlı veya silikon bazlı nemlendiriciler kullanılarak vajinal rahatsızlık azaltılır. Kullanılan nemlendiriciler gliserin içermemesi gerekir. Gliserin vajinal yanma ve rahatsızlığı arttırır. Cinsel olarak aktif olmak vajene kan akımını arttırdığı için vajinal rahatsızlığın azalmasına yardımcı olur.
• Uyku: Yeteri kadar uyku dinlenmeyi sağlayacağı için şikayetlerde azalma sağlar. Fazla kafeinden uzak durma, gün içinde egzersiz ve alkol tüketimini azaltmak ya da hiç kullanmamak düzenli uyku için olanak sağlar.
• Rahatlama Teknikleri: Soluk alıp verme egzersizleri, masaj ve kas gevşeme teknikleri menopoz şikayetlerinin azalmasına yardımcı olur.
• Pelvik Taban Egzersizleri: Kegel egzersizleri idrar kaçırma şikayetlerinde fayda sağlar. Ayrıca cinsel hayatın daha iyi olmasında etkili olur.
• Diyet: Yağ ve şekeri azaltıp meyve ve sebze tüketmeye özen gösterilmeli. Yoğurt gibi kalsiyumdan zengin yiyecekler diyete alınmalı. Gerekirse D vitamini ve kalsiyum kulanılmalı.
• Sigara: Sigara kalp hastalığı riskini, osteoporozu, sıcak basmasını ve erken menopoz riskini arttırır.
• Egzersiz: Düzenli egzersiz kalp hastalığı, diyabet, osteoporoz ve diğer sorunlarda fayda sağlar.

Menopozda Alternatif Tıp

Çok fazla bilimsel sonuçlar olmamasına rağmen menopoz şikayetlerini azaltmada işe yararlar. Bunlardan bazıları:

• Fitoöstrojen: Bu östrojenler bazı bitkilerde doğal olarak bulunur. İki çeşit fitoöstrojen vardır; isoflovin ve lignana. İsoflovin soya fasülyesi, mercimek, nohut ve diğer bakliyatlarda; ligana keten tohumu, kepekli tahıllar, bazı sebze ve meyvelerde vardır. Bu sıcak basması şikayetinde fayda sağlar. Fitoöstrojenler zayıf östrojenler olduğu için her zaman çok etkili olmayabilir ve meme kanseri riski olanlarda doktorun önerisi ile kullanmaya karar verilmeli.
• Karayılan Otu: Karayılan otu menopozdaki kadınlar arasında popüler olmasına rağmen etkinliği çok fazla değil ve ayrıca karaciğere zaralı.
• Yoga: Menopoz şikayetlerini azaltmada çok etkili olmasada düzenli yapıldığında kemiklerin güçlenmesine fayda sağlar.
• Akupunktur: Sıcak basmaları için geçici fayda sağlar.
• Hipnoz: Sıcak basmalarında ve uyku düzeninde bazı kadınlarda fayda sağlar.