Osteoporoz

Osteoporoz kemiklerin zayıf ve kırılgan olması durumudur. O kadar kırılgan olur ki hafif düşme, eğilme hatta öksürmeyle bile kırık oluşabilir. Osteoporoza bağlı kırıklar en çok kalça, bilek ve omurlarda olur.

Kemik canlı dokudur. Kemik dokusu sürekli kırılıp yeniden oluşur. Osteoporoz eski kemik kaybının yeni kemik oluşumundan fazla olduğu durumlarda gelişir.

Osteoporoz hem kadınlarda hem de erkeklerde görülmesine rağmen menopoz sonrası kadınlarda çok daha fazla görülür. İlaçlar, sağlıklı beslenme ve spor kemik kaybını azaltıp kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur.

Osteoporoz ağrılı bir durum değildir. Çoğunlukla ilk bulgu kemik kırığı olmasına rağmen bazı kişilerde karakteristik (öne doğru eğilme) duruş bozukluğu ilk bulgu olabilir.

Osteopeni osteoporoz öncesi oluşan kemik kaybıdır. Osteopenide yaşa göre kemik yoğunluğu azalmakla birlikte osteoporoz kadar çok değildir.

Osteoporoz Belirtileri

Kemik kaybının erken dönemde hiçbir bulgusu yoktur. Kemikler zayıfladıktan sonra şikâyet ve belirtiler başlar:

• Kırılmış ve çökmüş omurlar nedeniyle sırt ağrıları
• Zamanla gelişen kilo kaybı
• Duruş bozukluğu
• Beklenenden daha kolay kırılan kemikler

Erken menopoz, uzun süreli kortikosteroid alınması gereken durumlarda mutlaka doktor kontrolü gerekir.

Osteoporoz Nedenleri

Vücutta kemik yapımı ve kaybı sürekli olan bir olaydır. Genç yaşlarda yeni kemik oluşumu kemik kaybından fazladır. Yeni kemik yapımı 20’li yaşlardan itibaren azalmaya başlar. Çoğu kimsede 30 yaşına geldiğinde en fazla kemik miktarına ulaşır. Bu yaştan itibaren kemik miktarı ve yoğunluğu azalmaya başlar.

Osteoporoz gelişimi ne kadar kemik kaybedildiği ile ilgilidir. Kemik kaybına neden olan birçok sebep vardır. Bunlar:

Değiştirilemeyen Riskler

• Cinsiyet; kadınlarda daha sık
• Yaş; yaş arttıkça osteoporoz fazlalaşır
• Irk; beyazlarda daha fazla
• Aile hikâyesi; osteoporozu fazla ebeveyni olanlar
• Vücut ölçüleri, minyon tiplerde risk artar

Hormon Seviyeleri

• Seks hormonları; seviye düştükçe risk artar
• Tiroid hormonları; arttıkça kemik kaybı artar
• Diğer hormonlar; paratiroid ve adrenal hormonlarının artması riski arttırır

Diyet

• Düşük kalsiyum alımı; kalsiyum kemik yapımında çok önemlidir. Hayat boyuaz tüketilmesi kemik yoğunluğunu azalıp kemik kırılmasının artmasına neden olur
• Yeme bozuklukları; düşük kilolu olmak kemiklerde zayıflığa neden olur
• Sindirim sistemi ile ilgili ameliyat;  mide küçültme ve barsaklarda bir bölümünün alınması kalsiyum emilimini azaltacağı için kemik kaybına neden olur

Steroid ve Diğer İlaçlar

Uzun süreli prednizon, kortizon gibi steroid kullanımı yeni kemik oluşumunu azaltır. Osteoporoza neden olan ilaç grupları:

• Streoidler
• Reflü tedavisi
• Kanser ilaçları
• Organ nakli (transplant) ilaçları

Yaşam Tarzı

Bazı alışkanlılar kemik kaybı oranını arttırır. Bunlara örnek verecek olursak:

• Durağan hayat; uzun süre oturan kişilerde hareketli olanlara göre osteoporoz daha fazla görülür. Ağırlık kaldıranlarda kemiklere binen yük arttığı için yürüme, koşma, dans ve benzer hareketlere göre kemik oluşumunu çokdaha fazla arttırır.
• Alkol; düzenli alkol tüketilmesi kemik oluşumunu azaltır
• Sigara; nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte fazla sigara içenlerde osteoporoz daha çok görülmekte

Osteoporoz Komplikasyonları

Omur ve kalça kırıkları osteoporozun en ciddi komplikasyonlarıdır. Kalça kırıkları çoğunlukla düşme nedeniyle olup ölüme sebep olabilecek kadar sorun oluşturabilir.

Bazı durumlarda düşme olmadan bile omur kırıkları olabilir. Omurlarda oluşan kayıplar çökme ve kırıklara bunun sonucunda da sırt ağrısı, boy kaybı ve duruş bozukluğu gelişir.

Osteoporoz Tanısı

Osteoporozun tanısı kemik dansitometre ölçümü ile yapılır.  Ölçüm 10-20 dakika sürer ve ağrısızdır. Kemik yoğunluğu genç yetişkin kemik yoğunluğu ile karşılaştırılır. Yaşa göre tablo çıkarılarak normal, osteopeni veya osteoporoz tanısı konur. Değer:

• Normal: -1 SD üzeri
• Osteopeni: -1 ile – 2.5 arası
• Osteoporoz: -2,5’den büyük

Kemik canlı dokudur. Kemik dokusu sürekli kırılıp yeniden oluşur. Osteoporoz eski kemik kaybının yeni kemik oluşumundan fazla olduğu durumlarda gelişir.

Osteoporoz ve Korunma

Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz kemiklerin ömür boyu sağlıklı olması için en önemli etkenlerdir.

Kalsiyum: Günlük kalsiyum ihtiyacı günlük 1000 mg, kadılarda 50 yaşından, erkeklerde 70 yaşından sonra günlük 1200 mg.

Kalsiyumu fazla olan yiyecekler:

• Düşük yağ içeren besinler
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Somon ve sardalya
• Soya fasülyesi ve ürünleri
• Kalsiyumca zenginleştirilmiş tahıl ve portakal suyu
• Süt ve süt ürünleri

Besinler ile yeteri kadar kalsiyum alınamıyorsa kalsiyum içeren ilaçlar kullanılabilir. Gerekenden fazla kalsiyum alımı böbrek taşlarına neden olabilir.

D Vitamini: Günlük 600 ünite D vitamini yeterli olmakla beraber 70 yaşından sonra günlük doz 800 üniteye ulaşmalı.  D vitamini hem kalsiyum emilimini arttırır hemde kemik yapısını güçlendirir. Güneş iyi bir D vitamini kaynağı olmakla beraber yüksek irtifada uzun süreli güneş ışığına maruz kalmanında cilt kanseri riskini arttıracağını unutmamak gerekir.

Balıkyağı, somon, alabalık ve sütün D vitamini kaynağı olarak tüketilmesi gerekir.

Egzersiz: Egzersiz ile hem daha güçlü kemik yapısına sahip oluruz hem de kemik yıkımı azalır.  Ne zaman olursa olsun egzersize başlarsak kemik üzerindeki olumlu etkilerini görürüz.

Kuvvet bindiren ve direnç ile karşılaşılan egzersiz bereber yapılırsa kemik oluşumunu daha fazla arttırır.

Osteoporoz ve Tedavi

Gerekli durumlarda ilaç tedavisine başlanır. Yapılan tetkikler ve kişinin sağlık durumuna göre ilaç gruplarından biri ya da birkaçı kullanılabilir. Bu ilaçlar:

• Bifosfonatlar
• SERMs (Selektif Östrojen Reseptör Modülatörleri)
• Paratiroit hormon
• Kalsiyum ve D vitamini
• Hormon Replasman tedavisi

Kemik kırığı oluşmuşsa Cerrahi tedavi gerekir.