Rahim Kanseri (Endometrium Kanseri)

Rahim kanseri (Endometrium), rahimdeki kas ve bağ dokusunu kanseri olan uterin sarkomlardan farklıdır. Endometrium kanserlerinin %80 i adenokarsinomdur. Bunun anlamı kanser hücreleri endometrium dokusunda bulunan bezlerin hücrelerinden gelişir.

Endometrium nedir?

Endometrium, rahmin her ay adet başından itibaren büyüyüp bir sonraki adet döneminde kanamayla dökülüp atılan dokusuna denir. Rahimdeki en iç bölge olan endometriumdan gelişen endometrium (rahim) kanseri kadın üreme organlarının en sık kanseridir.

Rahim kanseri erken dönemde tespit edilirse tedavi oranı çok çok yüksektir.

Uterine karsinosarkom (malignanat miks nesodermal tümör) çok nadir bir tip olup hem uterin sarkom hem de endometrial kanserin özelliklerini taşır.

Kadın Üreme Sistemi

Rahim (Endometrium) Kanseri Çeşitleri

Rahim kanseri uterusun endometrium tabakasındaki hücrelerden köken alır. Buı en sık rastlanan tipidir. Tiplendirme birçok çeşitte yapılabilir. Kanser hücrelerinin mikroskoptaki görünümüne göre yapılan tiplendirmeye histolojik tiplendirme diyoruz Bu tiplendirmeye göre:

• Adenokarsinom
• Uterin karsinosarkom
• Skuamöz hücreli karsinom
• Küçük hücreli karsinom
• Tranzitional karsinom
• Seröz karsinom
• Nadir tipler: Clear-cell karsinom, Müsinöz adenokarsinom, undifrensiye karsinom, seröz adenokarsinom

Endometrioid Kanser: Endometrium kanserlerinin çoğu adenokarsinom ve endometrioid kanser açık ara ile en sık adenokanser tipidir. Endometrioid kanser uterusun iç tabakasındaki endometrium bez hücrelerinden köken alır.

Endometrium kanserinin diğer bir sınıflandırması:

• p53 mutasyonu
• POLE mutasyonu
• Kopya sayısı yüksek
• Kopya sayısı düşük

Bu tiplendirme immünoterapide önemli.

Rahim (Endometrium) Kanser Sebep ve Risk Faktörleri

Rahim kanserindeki risk faktörlerini sıralayacak olursak:

• Obezite (vakaların %40’ının nedeni)
• Hayvansal yağ tüketindeki fazlalık
• Endometrium, yumurtalık ve kolon (bağırsak) kanserlerinde aile hikâyesi
• 12 yaş öncesi adet başlaması
• Geç menopoz
• Hormonal dengesizlik; çok fazla östrogen olup bunu dengeleyecek progesteron olmaması
• Östrojen tedavisinin fazla uygulanması
• Diyabet
• Meme kanseri geçirmek
• Yumurtalık kanseri geçirmek
• Daha önceden rahim bölgesine radyasyon tedavisi almak
• Polikistik over ve beraberinde atipik endometrial hiperplazi yani endometrium dokusunun fazla büyümesi.
• Genetik; yaklaşık %2-5 vaka aileden gelen genetik yapıdan dolayıdır.

İleri yaşlarda endometrium kanser ihtimali daha fazla. Çoğunlukla menopoz sonrası görülür.

Tek başına östrojen alımı endometrium kanser riskini arttırırken doğum kontrol haplarındaki gibi östrojen ve progesteronun birlikte alımı rahim kanser riskini azaltır.

Rahim (Endometrium) Kanser Bulguları

Endometrium kanserinde ortay çıkan şikâyet ve bulgular:

• Adet dönemi dışında vajinal kanama; endometrium kanserindeki en önemli bulgudur. Endometrium kanserinde tanı %90 menopoz sonrası anormal vajinal kanama ile konur.
• Menopoz sonrası vajinal kanama
• Zor ve ağrılı idrar yapma
• İlişkide ağrı
• Kasık bölgesinde ağrı ve kitle hissi

Rahim (Endometrium) Kanser Tanısı

Rahim kanseri tanısında ilk önce tıbbi hikâye alınıp genel fizik muayene yapılır. Sonra sırasıyla;

• Pelvik muayene; Uterus da şekil bozukluğu, büyüme, çevre dokulara yapışıklık olup olmadığına bakılır.

Pelvik Muayene

• Pap Smear testi; Serviks yani rahim ağzında biriken hücrelerin incelenmesi için yapılır. Buradaki kanser ya da enfeksiyon nedeniyle oluşan hücresel değişiklikler tespit edilir.
• Endometrial biyopsi (dilatasyon ve küretaj); Rahim içinden parça alınıp mikroskop ile incelenmesi. Muayenehane şartlarında kolaylıkla yapılabilen bir test

Dilatasyon ve Küretaj

• Transvajinal Ultrason; Endometrium dokusun kalınlığı; myometrium yani rahim içi kas tabakasına yayılımı ve çevre dokularda anormal bir oluşum olup olmadığı incelenir

Transvajinal Ultrason

Rahim (Endometrium) Kanser Evre ve Grade (derece)

Endometrium kanseri evresi FIGO kanser evrelemesi sistemine göre yapılır:

• Evre 0: Erken evre kanser olup karsinoma insuti olarak da adlandırılır.
• Evre 1a: Kanser rahim içinde ve myometrim yayılım % 50’den az yayılım
• Evre 1b: Kanser rahim içinde ve myometrium yayılım % 50’den fazla yayılım

Endometrial Kanser Evre 1

• Evre 2:  Kanser rahim ve servikal stromaya yayılmış

Endometrial Kanser Evre 2

• Evre 3a:  Kanser rahim dış kısmına ve/veya tüp, yumurtalık ve rahim bağ dokusuna yayılmış

Endometrial Kanser Evre 3A

• Evre 3b:  Kanser vajen ve/veya parametrium yani rahim etrafındaki yağ ve bağ dokusuna yayılmış

Endometrial Kanser Evre 3B

• Evre 3c:  Kanser pelvisdeki ve/veya aort (vücuttaki kalpten çıkıp karın ve bacaklara kan taşıyan en büyük atardamar) etrafındaki lenf bezlerine yayılmış

Endometrial Kanser Evre 3C

• Evre 4a:  Kanser rahim dışı pelvis içinde mesane ve barsaklara yayılmış

Endometrial Kanser Evre 4A

• Evre 4b:  Kanser rahim dışı pelvis dışında karın ve/veya inguinal lenf bezlerine yayılmış

Endometrial Kanser Evre 4B

Endometrium kanser gradelendirmesi:

• Grade 1: Kanser dokusunun % 95’den fazlası bez (gland) yapıdadır.
• Grade 2: Kanser dokusu %50-94 oranında bez yapıdadır.
• Grade 3: kanser dokusu yarıdan az oranda bez yapıdadır.

Grade 1,2 kanser düşük dereceli kanser iken grade 3 yüksek dereceli kanser olup daha hızlı yayılan ve tedavisi daha zor olan kanserdir.  Grade 1,2 kanserlere tip 1 kanser de denir vücudun diğer bölgelerine nadiren yayılım gösterir. Fazla miktardaki östrojen nedeniyle önce atipik hiperplazi sonrada kanser oluşur. Grade 3 kanserlere tip 2 kanser de denir ve hızlı yayılır.

Karsinoma insutu olgularında ameliyat sırasında evreleme yapmak ve metastaz olup olmadığını anlamak için lenf bezlerinden biyopsi almak gerekir.

Rahim (Endometrium) Kanser Tedavisi:

Rahim kanseri tedavisi kişiye özel planlanır. Tedavi planı yaparken dikkat edeceğimiz hususlar.

• Hastanın genel sağlığı ve tıbbi özgeçmişi
• Hastalığın evre ve derecesi (grade)
• Özel tedavi ve ilaçlara dayanabilme gücü
• Önceki tedavilerde doktorun tecrübesi ve deneyimleri

Tedavi seçimi öncelikle hastalığın evresine göre yani sadece endometrium ya da uterusun diğer bölümleri veya uzak dokulara yayılıp yayılmadığına göre planlanır.

• Cerrahi tedavi; kanserin yayılımına göre rahim, yumurtalıklar, pelvik ve paraaortik lenf nodlarından biri ya da birkaçının alınması şeklinde yapılır.
• Radyasyon tedavisi; x-ray, gamma ışını ve yüklü parçacıklar kanser hücrelerinin olduğu bölgeye yönlendirilir. Brachiterapi veya MR eşliğinde yapılarak radyasyonun yan etkileri daha aza indirilir.
• Kemoterapi; anti kanser ilaçları kullanılarak kanser dokusu yok edilmeye çalışılır
• İmmünoterapi; immün sistem kanser hücresine karşı aktif hale getirilerek kansere karşı dopal immünite arttırılır.
• Hormon tedavisi; ilaç ve cerrahi işlemler ile hormonal aktivite engellenmeye çalışılır.

Endometrium kanserinde temel tedavi rahim ile birlikte tüp ve yumurtalıkların alınmasıdır. Diğer tedaviler hastalığın tür, grade, evre ve hastanın durumuna göre eklenir. Erken evrede tedavi edilen hastalarda 5 yıllık yaşam %80’den fazladır.

Endometrium kanserinde yaşam süreleri:

• Evre 1a         %88
• Evre 1b         %75
• Evre 2            %69
• Evre 3a         %58
• Evre 3b         %50
• Evre3c           %47
• Evre 4a         %17
• Evre 4b         %15

Progesteron reseptörü olan kanserlerde yaşam oranı % 93 lere kadar çıkmakta. Obezite nedeniyle olan kalp hastalığı endometrium kanseri hastalarında en sık ölüm nedeni.

Rahim (Endometrium) Kanser Takibi:

Tumor belirteci olan Ca-125 endometrial kanserlerde yükselir ve özellikle seröz hücreli ve ileri evre kanserlerde tedaviye cevap olup olmadığını takipte kullanılır. İleri evre kanserlerde belirli aralıklarla MR (magnetik rezonans) ve BT (tomografi) istenerek 5 yıllık dönemde ilk 2 yıl 3-4 ayda bir, sonraki 3 yıl 6 ayda bir pelvik muayene yapılır. Rekürensden şüphelenilirse PAT/BT istenir.